Szałwia (Salvia) jest rodzajem wiecznie zielonych krzewów i półkrzewów z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Krzewy szałwii osiągają ok 70 cm wysokości. Posiadają pojedyncze, niewielkie osadzone na ogonkach liście, które są miękkie w dotyku, zazwyczaj owłosione w kolorze zielono srebrzystym. Zwykle duże kwiaty szałwii, posiadają formę grzbiecistą, zebrane są w kwiatostany, które na pierwszy rzut oka przypominają hiacynty. Posiadają kolor niebieski, fioletowy, ceglastoczerwony, różowy bądź biały. Kwitnienie przypada na okres maja i czerwca.
Typowym przedstawicielem tego rodzaju jest szałwia lekarska (Salvia officinalis) - posiada wzniesioną, przeważnie czterokanciastą lub okrągławą łodygę. Liście szałwii lekarskiej są pomarszczone i brzegiem lekko karbowane, w kolorze srebrno-zielonym. Przybierają one kształt owalny, podłużny i umieszczone są na długich ogonkach. Roślina ta osiąga wysokość ok. 40 - 70 cm. Kwiaty szałwii lekarskiej zebrane są po 4 - 8 w szczytowe nibyokółki w kolorze fioletowo-niebieskim. Popularnym gatunkiem szałwii jest również:
- Szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea) - gatunek ten jest krótkowieczną rośliną, zamierającą po wydaniu nasion, z których następnego roku wyrastają nowe rośliny. Posiada szerokie, pokarbowane liście, przybierające kształt owalny, o barwie jasno-zielonej. Kwiaty w kolorze białym, zebrane są w kwiatostan wiechowaty. Kwitnienie przypada na okres czerwca i lipca. Roślina ta osiąga ok 75 - 80 cm.
- Szałwia łąkowa (Salvia pratensis) - gatunek ten przeważnie posiada szeroko rozwarte białe kwiaty, bywają również fioletowe w zależności od odmiany gatunku. Roślina osiąga 50 cm wysokości. Łodygi szałwii łąkowej są owłosione i kanciaste. Liście można podzielić dolne i górne. Te pierwsze są jajowate, pomarszczone, karbowane i osadzone na długich ogonkach, natomiast liście łodygowe (górne) są węższe i siedzące.
- Szałwia omszona (Salvia nemorosa) - gatunek ten posiada małe, niebiesko-fioletowe kwiaty zebrane w okółki tworzące kłosy. Brudno-zielone liście są pomarszczone, jajowate i krótkoogonkowe. Okres kwitnienia jest dość długi - od maja do sierpnia.
- Szałwia srebrzysta (Salvia argentea) - gatunek ten osiąga ok. 60 - 70 cm wysokości. Posiada liczne i gęsto rozmieszczone liście, które są srebrzyście owłosione. Posiada małe kwiaty w kolorze biało-żółtym z fioletowymi kropkami.
Szałwia najprawdopodobniej pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego. Ze względu na bardzo dużą ilość gatunków znana jest na całym świecie. Największe jej uprawy znajdują się w Ameryce Północnej i Europie. W stanie dzikim znajduje się w Grecji, Chorwacji oraz we Włoszech.
Szałwia już w czasach starożytności znalazła swoje zastosowanie
jako roślina lecznica, zwłaszcza gatunki posiadające właściwości
lecznicze. Typowy dla nich gatunek jakim jest szałwia lekarska, w dawnych czasach wykorzystywana była przeciw znużeniu i senności.
Dużą rolę odgrywała również w leczeniu rożnych przypadłości
kobiecych, leczeniu niepłodności ale i również stosowana była jako
środek na podtrzymanie ciąży. Obecnie niewskazane jest spożywanie i używanie ziela szałwii przez kobiety w ciąży.
Szałwia lekarska zawiera olejek eteryczny zawierający tujon,
cyneol, kamforę i pinen. Prócz olejku eterycznego znajdują się w niej: gorycze, garbniki, witaminy C, PP, prowitaminy A, saponiny,
triterpeny, sole mineralne, flawonoidy, żywice. W celach
leczniczych, kulinarnych, a także kosmetycznych wykorzystuje się
przede wszystkim liście. W lecznictwie szałwia używana jest w formie ziela, naparów, odwarów itp. Olejek szałwiowy
pozyskiwany jest poprzez destylację ziela szałwii lekarskiej z parą
wodną. Otrzymana ciecz ma barwę żółtą lub zielonkawą, kamforowy
zapach oraz trochę gorzkawy smak.
Dzięki zawartości dużej ilości składników aktywnych szałwia
posiada działanie odkażające, ściągające i przeciwzapalne. Napary z szałwii stosuje się do dezynfekcji jamy ustnej w stanach zapalnych,
przy krwawiących dziąsłach, przy zapaleniu błony śluzowej gardła i skóry, w bólu gardła, pleśniawce a także przy anginie. Wyciągi z szałwii leczą uszkodzenia skóry, wypryski i trudno gojące się rany.
Poprzez zawarte w liściach olejki, które m.in. zwiększają
wydzielanie się soków trawiennych i wspomagają perystaltykę jelit,
szałwia z zadowalającym skutkiem stosowana jest w nieżytach
żołądka, reguluje tym samym pracę układu pokarmowego, obniża poziom
cukru we krwi, łagodzi bóle brzucha oraz zmniejsza wzdęcia i biegunki. Napar tego surowca czy kąpiele z dodatkiem olejku
szałwiowego, stosuje się również przy nadmiernym poceniu się
wynikającym z nadczynności tarczycy, zaburzeń nerwicowych czy w uderzeniach gorąca, typowych dla okresu menopauzy.
Szałwia wykazuje również działanie usprawniające funkcje
umysłowe. Poprawia koncentrację i pamięć. Chińska szałwia dzięki
zawartości inhibitorów acetylocholinesterazy wykorzystywana w spowalnianiu choroby Alzheimera.
Szałwia coraz częściej wykorzystywana jest w kuchni, służąc jako
przyprawa, najczęściej do mięs, sałatek, sosów, zup, również
deserów oraz ciast. W Niemczech najczęściej przyprawia się nią
węgorza. Największym powodzeniem cieszy się w kuchni włoskiej.
Posiada gorzkawy smak, należy pamiętać by jej nie używać w nadmiarze.
Szałwia znajduje również dość duże zastosowanie w przemyśle
kosmetycznym i perfumeryjnym. Zawarta w kremach, żelach do twarzy
działa leczniczo, zmniejszając wypryski, trądzik, regeneruje także
komórki skóry, zapobiegając przy tym powstawaniu zmarszczek.
Posiada działanie minimalizujące objawy grzybicy i łuszczycy.
Najczęściej spotykanymi kosmetykami, zawierającymi dodatki szałwii,
są kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji włosów i skóry głowy. Mają
działanie przyspieszające wzrost włosów, zapobieganiu wypadaniu i przedwczesnemu siwieniu, są pomocne w leczeniu łupieżu.