Piwonia (Paeonia) jest rodzajem roślin należącym do rodziny piwoniowatych (Paeoniaceae), obejmującym rośliny bylinowe o zielonych, zanikających z końcem sezonu łodygach (nazywane zielnymi) i krzewiaste o zdrewniałych, wieloletnich łodygach (nazywane drzewiastymi). Piwonie najprawdopodobniej pochodzą z rejonów Azji, południowej Europy i zachodniej części Ameryki Północnej. Obecnie największe uprawy występują w Chinach, Korei i Japonii.
Do piwonii drzewiastych zaliczamy ok. 8 gatunków. W Polsce te rośliny są mało znane, możemy je zaobserwować z rezerwatach bądź ogrodach botanicznych. Osiągają rozmiary do 4 m, wymagają stanowiska w słońcu bądź półcieniu i osłoniętego od przeciągów. Posiadają duże, pojedyncze lub podwójne kwiaty osadzone na łodydze. Okwiat składa się z 5 - 11 okrągławych, lekko postrzępionych płatków, o barwie różowej, białej, czerwonej lub czerwonej z purpurowym odcieniem. Liście piwonii drzewiastej zmieniają kolor jesienią na żółty, purpurowy, nawet amarantowy i opadają razem z ogonkiem liściowym. Najpopularniejszymi odmianami piwonii drzewiastych są:
- Age Of Gold - osiąga około 1m wysokości i posiada kwiaty w żółtych barwach
- Yu Pan Tuo Jin - posiada kwiaty w formie chryzantemy
- Imperial Concubine - posiada duże kwiaty o średnicy około 25 cm o różowej barwie
- Shima Nishiki - posiada duże biało-czerwone kwiaty, z czym
dwubarwność nabywa po dwóch latach
- Yan Long Zi - posiada bordowo-wiśniowe kwiaty
Do najczęściej uprawianych piwonii zielnych (około 30 gatunków i ok. 3000 odmian) należą mieszańce pochodzące od Paeoni
lactiflori (piwonii chińskiej). Posiadają duże kwiaty o średnicy ok. 20 cm o barwie żółtej, białej, różowej, czerwonej i kremowej, które pojawiają się już od maja. Rośnie w kępach o wysokości ok. 80 - 90 cm. Liście piwonii zielnej są ciemnozielone,
duże, lśniące i pierzaste. Są one długowiecznymi roślinami.
Najbardziej znanym i rozpowszechnionym gatunkiem piwonii zielnej
jest piwonia lekarska (paeonia officinalis).
Płatki piwonii są jadalne. W Chinach ozdabia się nimi ciasta i desery, a także robi się z nich konfitury. Piwonia ze względu na
swój piękny wygląd idealnie nadaje się jako kwiat dekoracyjny,
zdobiąc ogrody ale również używana jako kwiat cięty (długo
utrzymuje się w wazonach), zachwyca swoim świeżym kwiatowym
zapachem. Prócz zastosowania dekoracyjnego piwonia lekarska posiada
szereg właściwości leczniczych, ale nieumiejętnie zastosowana, może
też być trująca.
Surowcem zielarskim jest kwiat (Flos Paeoniae), korzeń i niekiedy używane jest nasienie. W ich składzie wyróżnić można
m.in.: dekstryny, garbniki (ok. 2 - 4%), sacharozę (ok. 2 - 3%),
alkaloidy (peregrynina), 2-oksy-4-metoksyacetofenon (paeonol),
kwasy fenolowe (galusowy), cukry, olejek eteryczny. Korzenie
ponadto zawierają skrobię, a kwiaty flawonoidy (kemferol) i antocyjany (paeonina). Piwonie zawierają również bardzo wiele
składników mineralnych tj.: magnez, sód, potas, żelazo, miedź,
chrom, nikiel, bizmut, molibden, tytan, wolfram.
Napary i odwary z kwiatów i korzeni piwonii służą jako środki
lecznicze w chorobach przewodu pokarmowego, stanach pobudzenia i nadmiernej nerwowości oraz dolegliwościach górnych dróg
oddechowych. Znajdują zastosowanie przy leczeniu padaczki,
reumatyzmu i hemoroidów. Łagodzą atopowe zapalenie skóry, stosowane
są również na obrzęki kostne.
Olejek z piwonii uzyskuje się przez destylację z parą wodną. Zapach olejku przypomina korzenną woń goździków, kojarzy się z wiosną i świeżością. Olejek wykorzystywany jest w przemyśle kosmetycznym, wydziela piękny, subtelny zapach, który wykorzystuje się do produkcji perfum. Substancje pozyskiwane z korzeni mają wpływ na opóźnienie starzenia się. Wykorzystywane są przy produkcji kremów, lotionów, balsamów.