Arbuz (Citrullus), nazywany kawonem, jest przedstawicielem rośliny z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae). Znanych jest ponad 500 odmian arbuza. Jest rośliną jednoroczną, posiadającą bardzo rozległy i płytki system korzeniowy. Pnącza rośliny są płożące, osiągają długość ok. 2 - 4 m, posiadają kanciaste, bruzdowane i miękko owłosione pędy. Liście arbuza są duże, osadzone na ogonkach o kształcie trefla (trójdzielne), lub pięciodzielne, pokryte tzw. puszkiem, o barwie ciemnozielonej. Pojawiające się wczesnym latem, niewielkie kwiaty arbuza wyrastają pojedynczo w kątach liści, mają połączoną koronę w rurkę z zazwyczaj pięcioma płatkami, o barwie żółtej lub żółtozielonej.
Owocem arbuza jest duża jadalna jagoda (największa ważyła 122
kg), o słodkim miąższu w kolorze ciemnoczerwonym, pomarańczowym,
żółtym bądź białym. Miąższ pokryty jest przeważnie zieloną,
zazwyczaj nakrapianą, bądź paskowaną w różnych odcieniach zieleni,
grubą skórką, w niektórych źródłach określają ją nawet skorupą.
Żółte plamy na skórce arbuza wskazują miejsce kontaktu owocu z glebą. W miąższu znajdują się niewielkie, osiągające ok. 1 cm
nasiona arbuza, przybierające różne barwy (np. białą, żółtą,
brązową, czarną), w zależności od odmiany. Owoce arbuza zbierane są
zazwyczaj od sierpnia do połowy września.
Najpopularniejszymi odmianami o których warto wspomnieć
są:
- Sugar Baby - jest wczesną odmianą, owoce tej odmiany posiadają kulisty kształt i osiągają ok 3-5 kg. Mają gładką, ciemnozieloną z jasnymi pasami skórę. Miąższ jest ciemnoczerwony, soczysty i bardzo słodki.
- Janosik - dość charakterystyczna odmiana, ze względu na żółty kolor miąższu z małą ilością pestek. Owoce tej odmiany mają ciemnozieloną skórkę z bardzo ciemnymi paskami oraz delikatnym marmurkiem, posiadają kształt eliptyczno-okrągły i osiągają wagę do 5-6kg.
- Charleston Grey - owoce tej odmiany posiadają jasnozieloną skórkę, miąższ jest soczysty w kolorze czerwonym. Z pośród innych odmian tą wyróżnia kształt owocu, który przybiera formę podłużną i owalną.
- Rosario F1 - owoce tej odmiany posiadają ciemnozieloną
skórkę, osiągają masę do 4 kg. Miąższ tego owocu jest słodki i soczysty w kolorze ciemnoróżowym z odcieniem czerwieni.
Arbuz pochodzi z rejonów międzyzwrotnikowych Afryki. Dowiedziono, że był uprawiany już w starożytnym Egipcie, następnie trafił do Chin i Grecji. Pierwsze wzmianki o hodowaniu arbuza w Europie pochodzą z XII w. Obecnie arbuz znany jest na całym świecie. Istnieją odmiany, które mogą być uprawiane również w Polsce, w szklarniach lub tunelach foliowych. Największe hodowle znajdują się w Turcji i Chinach. Arbuz uprawiany jest również w Europie m.in.: w Portugalii, Chorwacji, Grecji, Bułgarii i Hiszpanii.
Arbuzy uprawiane są głównie dla owoców, które spożywane na
surowo są bardzo smaczne, posiadają także liczne właściwości
zdrowotne. Miąższ arbuzów składa się głównie z wody, niektóre
źródła podają że może jej być więcej niż 90%. Zawiera on cukry,
aminokwasy, celulozę, pektyny, kwasy organiczne, witaminy: B1, B2,
PP, K, C, kwas foliowy oraz prowitaminę A czyli karoteny, sole
mineralne i rozmaite aminokwasy. Zawarty w nich silny
przeciwutleniacz (likopen) chroni przed chorobami serca,
nowotworami, zapaleniem kości i stawów oraz astmą.
Arbuz jest idealnym środkiem dietetycznym, dzięki zawartości
błonnika zwiększa aktywność mikroflory jelitowej oraz sprzyja
wydalaniu z organizmu cholesterolu. Zalecany jest dla osób z chorobami wątroby i pęcherzyka żółciowego, pomaga również w leczeniu nadciśnienia, stwardnienia tętnic, skazy moczanowej i reumatyzmu. Poprzez silne działanie moczopędne, używany jest przez
osoby mające problemy z nerkami. Owoce arbuza poprzez zawartość
kwasu foliowego i łatwo przyswajalnego żelaza zalecane są również w leczeniu anemii.
Miąższ i sok z arbuza jest orzeźwiający i znakomicie gasi
pragnienie. Arbuz jest cenionym owocem przez sportowców, poprzez
zawartość cytruliny, która zwiększa objętość mięśni w trakcie
ćwiczeń. Cytrulina wraz z ornityną i argininą bierze również udział w cyklu mocznikowym, w którym dochodzi do neutralizacji toksycznego
amoniaku, który przyczynia się do zmęczenia mięśni podczas wysiłku,
dzięki czemu pozwala na bardziej intensywniejszy trening, przy czym
wspomaga regenerację mięśni. Udowodniono, że regularne spożywanie
większej ilości cytruliny poprawia wytrzymałość siłową. Cytrulina
działa również na potencję u mężczyzn, powodując rozluźnienie
naczyń krwionośnych i poprawiając przepływ krwi. Badania wykazały
że zjedzenie przynajmniej sześciu plasterków arbuza ma taki sam
efekt jak spożycie jednej tabletki viagry.
Wykorzystywane są również nasiona arbuza, które zawierają do 50%
oleju. W krajach azjatyckich prażone pestki arbuza traktowane są
jako przekąską (jak pestki słonecznika lub dyni). Często pestki
zostają zmielone i dodawane do zboża przy wypieku chleba. Nasiona
mają działanie przeciwkrwotoczne oraz przeciwdziałają pasożytom
przewodu pokarmowego. W niektórych krajach spożywana jest również
skórka arbuza, często jest marynowana, spożywana również jako
kiszona lub kandyzowana.
Arbuz znalazł również zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym. Zawartość arbuza w maseczkach, tonikach i mleczkach ma działanie chłodzące, relaksujące i antystresowe. Pomocne jest w zmianach skórnych oraz w leczeniu opryszczki czy trądziku. Mydła i kremy bardzo dobrze nawilżają, wygładzają, oczyszczają i ujędrniają skórę, działają przeciwzmarszczkowo i opóźniają proces starzenia się skóry.